X-Forms: interactieve internetformulieren
Internetformulieren vormen de hoeksteen van e-handel en e-bestuur, al is dat in die laatste sector blijkbaar nog niet helemaal bekend. De toenemende vraag naar betere formulieren met een hogere gebruikersinteractiviteit hebben ertoe geleid dat Xforms (eXtensible Forms) zijn ontwikkeld door de W3C (World Wide Web Consortium).
Xforms zijn ontworpen met de oude Html-formulieren in het achterhoofd en met de ogen sterk gericht op de toekomst van internet. Html-formulieren maken geen onderscheid tussen het doel en de presentatie van een formulier. Dit zorgt ervoor dat formulieren niet één op één hergebruikt kunnen worden op verschillende apparaten. Sterker nog, Html- formulieren kunnen alleen getoond worden in een browser. XForms vormen een XML-formaat voor de specificatie van user interfaces, vooral voor webformulieren. XForms kunnen echter ook in een ‘standalone’ manier worden gebruikt om iedere wenselijke user interface te beschrijven, en zelfs simpele en eenvoudige gegevensverwerkende activiteiten uit te voeren. Xforms zijn opgedeeld in verschillende logische delen die afzonderlijk verantwoordelijk zijn voor wat een formulier dient te doen en hoe een formulier moet worden getoond. Deze strikte scheiding zorgt ervoor dat hetzelfde formulier op dezelfde wijze getoond kan worden in verschillende media. Bij het ontwerp van het formulier hoeft men dus niet langer rekening te houden met het uiteindelijke medium dat verantwoordelijk is voor de presentatie.
Binnen Xforms worden de gegevens in het geheugen als XML-document bewaard. Volgens de specificatie van Xforms wordt dit ‘instance data’ genoemd. Middels Xpath is het mogelijk om de interne datastructuur te koppelen aan de verschillende formulierobjecten. Het onderdeel waarin de structuur van het formulier is gedefinieerd, heet het ‘model’. Deze structuur kan op een tweetal manieren worden bewaakt, met behulp van XML Schemas of door middel van formulierspecifieke eigenschappen. Voor de validatie van het formulier kunnen XML Schema-definities gebruikt worden. De Xforms Processor handelt dit dan zelf af.
In de ‘presentation’ is terug te vinden hoe het formulier er uit dient te zien. Hier is een aantal objecten te herkennen, zoals aankruisvakjes, radiobuttons, vervolglijsten, enzovoort. Tevens is een aantal nieuwe objecten te herkennen, zoals een ‘slider control’, waarmee een waarde geselecteerd kan worden tussen twee extremen en een ‘output control’, waarmee je gemanipuleerde formulierdata kunt tonen in regels tekst. Het feit dat de data (instance data) gescheiden zijn van de presentatie (presentation), zorgt ervoor dat de gegevens op dezelfde wijze in verschillende omgevingen getoond kunnen worden. Formulieren worden op deze manier herbruikbaar op verschillende apparatuur.
De kracht van Xforms zit in het feit dat het onderdeel uitmaakt van de XML-familie. Bij de ontwikkeling van XML zijn ontkoppeling en uitbreidbaarheid het uitgangspunt geweest. Xforms maakt hier dankbaar gebruik van, het is conform de syntaxis van XML opgebouwd, alleen de semantiek verschilt. Dit zorgt ervoor dat het protocol makkelijk geïntegreerd kan worden met andere bestaande of toekomstige protocollen, zoals SVG (Scalable Vector Graphics), Xhtml, WML (Wireless Markup Language), enzovoort. Het feit dat het interne XML-document (instance data) vergezeld gaat van een XML-schema (model), zorgt ervoor dat de structuur van het document bewaakt blijft. Veel invoerfouten kunnen op deze wijze voorkomen worden, wat resulteert in een snellere verwerking van de gegevens op de server. Een ontwikkelaar hoeft minder te programmeren om te bereiken dat invoervelden op de juiste wijze zijn ingevuld. Door het toekennen van zelfgedefinieerde veldtypen met bijbehorende eigenschappen zal de Xforms Processor de validatie voor zijn rekening nemen.
De roep om formulieren die hogere gebruikersinteractiviteit mogelijk maken, en de wijze waarop het formulier door de diverse media getoond dient te worden getoond, hebben ertoe geleid dat Xforms in het leven zijn geroepen. Gezien de vele voordelen die dit protocol biedt en het feit dat het gebaseerd is op een universeel geaccepteerd protocol (XML), staat Xforms niets meer in de weg. Op 14 maart 2006 is de second edition verschenen van Xforms 1.0. als een W3C ‘recommendation’. De verschillende softwareleveranciers kunnen deze specificatie gebruiken om hun Xforms-applicaties te vervolmaken. Xforms is een belangrijke ontwikkeling die een eenduidig en uniform gebruik van gegevensverzameling via het internet voor allerlei organisaties mogelijk maakt en daarbij een uniforme presentatie garandeert ongeacht het platform. Het is dan ook tijd voor met name overheden om bij de ontwikkeling van e-bestuur-oplossingen Xforms te gaan gebruiken.
April 2006
