7 december 2006

Acht Nederlandse gemeenten (Almere, Assen, Eindhoven, Enschede, Groningen, Haarlem, Leeuwarden, Nijmegen) slaan de handen ineen in een samenwerkingsverband dat open standaarden en open source-software wil afdwingen bij hun ICT-leveranciers. Gezamenlijk hebben de gemeenten een manifest gepubliceerd waarin zij hun eis uiteenzetten. Dit manifest wordt via het overheidsprogramma Open Standaarden en Open Source Software (OSOSS) verspreid. De gemeenten samen tellen zo'n 1,2 miljoen inwoners. In de gemeenten is al veel open-sourcesoftware in gebruik, waaronder met name het besturingssysteem Linux, de webserver Apache, de database MySQL en (steeds meer) Open Office. In het manifest eisen de gemeenten van ICT-leveranciers onafhankelijkheid, zowel qua leverancier als qua platform. Het eerste doelt met name op onderhoud en ondersteuning. Het tweede betekent dat software op meerdere platformen moet kunnen draaien. 'Dat betekent dus ook niet alléén Linux', zegt Bouke Koelstra van OSOSS toe.

Volgens Koelstra is het veel gemeenten al lang een doorn in het oog dat grote leveranciers als Getronics PinkRoccade en Centric bepalen welke platforms aan hun pakketten gekoppeld moeten worden. Dat betekent dus met name Microsoft, Oracle, IBM en HP-Unix . Er is over het algemeen geen ruimte voor open source-software (bij Centric gaat het erg ver: sorry als U FireFox gebruikt, want dan kunt U de website van Centric niet benaderen: U moet echt Internet Explorer gebruiken). De praktijk is als een soort lucratieve koppelverkoop te kenschetsen, zo zegt Koelstra, waaraan de system integrators en de softwareleveranciers flink verdienen. Er komt steeds meer verzet tegen het feit dat gemeenten miljoenen kwijt zijn aan licenties, maar niet zelf hun pakketonafhankelijke (besturings)systemen kunnen kiezen. De software van Microsoft, Oracle, IBM en andere leidende leveranciers wordt niet alleen als duur ervaren. Een grief is ook dat gegevens van diverse programma's niet uitwisselbaar zijn met die van concurrerende programma's. Ook verzinnen de softwarereuzen geregeld nieuwe standaarden, waarmee ze klanten verplichten nieuwe software aan te schaffen en oude data te laten omzetten naar die nieuwe standaarden. 'Twee jaar geleden waren open source-oplossingen technisch wellicht nog niet gereed, maar inmiddels zijn we stukken verder. De modernisering van het GBA gaat ook op basis van open source!'. Koelstra noemt als voorbeeld de gemeente Vaals, waar OpenOffice is geïmplementeerd. 'Getronics PinkRoccade wilde dit niet ondersteunen, maar de koppelingen werken gewoon. Zonder probleem. En de gemeente Heerenveen heeft een koppeling gemaakt tussen Open Office en Centric-applicaties. Gemeenten kunnen fors geld besparen door over te gaan op open source software'. Nu is dat geen uitgemaakte zaak, want open source vergt veel van de eigen ICT-afdelingen. Het kan dus een verschuiving van de kosten betekenen, maar het is zeker dat de torenhoge licentiekosten verdwijnen. Een Deens onderzoek naar de overgang van Microsoft Office naar OpenOffice biedt ook voor de Nederlandse situatie interessante conclusies. Daarnaast wordt gegevensopslag geëist in een toekomstvast formaat, vanwege de duurzaamheidsvereisten aan informatie die door met name de archiefwetgeving aan overheden zijn opgelegd. In dit kader worden over het algemeen ISO-standaarden gehanteerd. Dus in principe is het OpenDocument Format gewenst, aangezien dat een gestandaardiseerd formaat is. Microsoft's OpenXML heeft die status nog niet bereikt (als dat al gebeurt). De ondertekenaars van het manifest zeggen vooral ook oog te hebben voor de belangen van de kleine gemeenten, die volgens hen door hun beperkte omvang bot vangen bij de grote system integrators als zij om ondersteuning van open standaarden en open source software verzoeken. Koelstra stelt dat vooral Centric op alle fronten weigert mee te werken. Getronics PinkRoccade werkt aan de backoffice-kant reeds met ondersteunende open source-systemen als alternatief. 'Als maar genoeg gemeenten het manifest ondertekenen, vindt er vanzelf een omslag plaats'. Dat zou 'wishful thinking' kunnen zijn, want veel hangt ook af van de contracten die de gemeenten met al hun leveranciers gesloten hebben. Zolang deze partijen 'preferred suppliers' zijn, zou de impact gedurende de contracttijd wel eens tegen kunnen vallen. Bang zijn dat de ondersteuning van leveranciers wegvalt als ze platformonafhankelijke oplossingen eisen is echter volgens Koelstra niet nodig. 'Kijk naar Procura, de kleinere concurrent van Getronics PinkRoccade en Centric. Die levert allang open oplossingen. Het is de keuze van die leveranciers zelf dat ze in .Net ontwikkelen, in plaats van in Java of PHP. Daar hoeven gemeenten zich niets van aan te trekken!' Koelstra voorspelt dat krachtenbundeling van gemeenten slechts een begin is. 'Kleinere gemeenten hebben tot op heden niet het gewicht gehad om zulke eisen te stellen. Laten we eerlijk zijn: de markt komt niet tegemoet aan onze wensen als we dat niet zelf afdwingen'. Hoe juist ook: het zijn vaak kleinere partijen die de open source-oplossingen in hun hart gesloten hebben. Laten nu net die partijen het zijn die tijdens aanbestedingen geen voet aan de grond krijgen omdat of hun omzet of hun continuïteit niet hoog genoeg wordt gewaardeerd. Maar het manifest is in ieder geval een stap in de goede richting….