18 november 2009
Het systeem voor kilometerheffing dat minister Eurlings wil invoeren, is ook voor andere doelen te gebruiken. Mag dat zomaar ? Willen we dat eigenlijk wel ? Twee maanden lang zijn met camera’s de auto’s geregistreerd die tijdens de spits op de rijksweg A2 reden. 'Uit de kentekenregistratie ter hoogte van Breukelen blijkt dat de auto met het kenteken […] regelmatig van de A2 gebruik maakt. Volgens de informatie die wij van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) hebben ontvangen, staat het kenteken op uw naam'. Een mooie aanhef van een brief met het verzoek aan een enquête mee te doen. Rijkswaterstaat stuurde 45.000 automobilisten de brief: 15.000 deden mee aan de enquête. Er kwamen enkele klachten binnen bij het College Bescherming Persoongegevens (CBP), dat toestemming gaf voor dit project. Bij Rijkswaterstaat beklaagden twee mensen zich schriftelijk over de brief. De overheid houdt haar burgers in de gaten: met camera’s, met registratie van telefoon- en ander digitaal verkeer, met kentekenregistratie. Vanaf 2011 komt er, als Eurlings zijn zin krijgt, een schat aan gegevens bij. Dan gaat de kilometerheffing van start voor vrachtwagens. Een jaar later volgen de automobilisten. In 2016 is dan van elke automobilist precies bekend waar hij zich op welk moment van de dag bevindt.
Dat is handig voor de verkeersinformatiedienst, voor politie en justitie, voor andere opsporingsdiensten. Maar dat is niet de bedoeling. De kilometerheffing moet 'een eerlijker systeem van betalen voor mobiliteit' worden. In een negentien pagina’s tellende brief, die vrijdag naar de Tweede Kamer is gestuurd, legt minister Eurlings uit wat vanaf 2011 gaat gebeuren. In een paar zinnen snijdt hij de privacy aan. 'Het is bijna een wetmatigheid', zegt Henk Bosma, ex-topman van ICT-bedrijf Pinkroccade. 'Als de overheid een gegevensbestand heeft, wordt het ook gebruikt voor andere doelen dan waar het voor bedoeld is'. Zo heeft de AIVD al de beschikking over het kentekenregister van de RDW. Hoe dat bestand precies wordt gebruikt, is geheim. De overheid is slordig met gegevensverzameling. Het gebeurt niet zorgvuldig, niet effectief, niet proportioneel. Politiek debat en bestuurlijke aandacht zijn gering. Niet dat overheid door de bank genomen slecht is, zegt Bosma. 'Het kan niet zo zijn dat – zoals is gebeurd – de politie na een moord bij een wegrestaurant geen toegang heeft tot de gegevens van het tolsysteem'. Bosma is niet tegen gebruik van bestanden, 'maar je mag wel van de overheid vragen aan te tonen dat wat ze opslaat ook nuttig is'. De overheid moet al vroeg privacy-aspecten meewegen, vindt Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging in Nijmegen. Er kan voor gekozen worden de getailleerde gegevens in het kastje in de auto te laten. Wegen worden dan naar plaats en tijd in kleurcategorieën ingedeeld, en er wordt alleen centraal opgeslagen of de automobilist zich op een rode, blauwe of groene weg bevond. Zo komt de overheid niet in de verleiding andere toepassingen voor de gegevens te verzinnen, zegt Jacobs. De hoogleraar haalt de OV-chipkaart aan, waarbij gedetailleerde reisgegevens van de kaarthouders centraal worden vastgelegd. Daarmee overtreedt de organisatie Translink, waarin NS de grootste partij is, de wet, vindt het College Bescherming Persoonsgegevens. Een CBP-woordvoerder zegt dat er op zal worden toegezien dat er niet meer gegevens worden opgeslagen dan nodig is en dat er duidelijke regels komen. Bosma en Jacobs blijven sceptisch. Op internet is sinds begin dit jaar een petitie tegen de kilometerheffing te tekenen.
