15 februari 2010
Het Nationaal UitvoeringsProgramma Dienstverlening en E-overheid (NUP) mislukt als corrigerende maatregelen op korte termijn uitblijven. Complexiteit, oriëntatie op techniek en tekort aan visie, samenhang en ondersteuning zijn de meest dreigende faalfactoren. Dat wordt geconstateerd in een niet openbaar gemaakt rapport van Arthur Docters van Leeuwen, oud-voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten. Onderzoeksjournalist Peter Mom publiceerde daarover in de Automatiseringsgids van afgelopen week. De gezamenlijke overheden spraken in 2008 af een basisinfrastructuur voor de e-overheid te realiseren. Reviewers onderwierpen dit programma afgelopen december 2009 'review’, gebaseerd op een Britse methode om projecten door te lichten. Het optimisme is in de review ver te zoeken: Hans Blokpoel, CIO van de IND, Jos Maessen, directeur Bestuurs- en Managementondersteuning van de gemeente Amsterdam, Carolien Schönfeld, projectadviseur OCW en Docters van Leeuwen geven het NUP de codekleur rood. Dat betekent: alle hens aan dek, want als er niet ingegrepen wordt gaat het faliekant fout. Volgens de rapportage lijkt maar 59 procent van de NUP-doelstellingen haalbaar. Van 12 procent wordt verwacht dat ze niet gehaald worden en van 22 procent is het onzeker. Over 7 procent heeft de rapportage geen gegevens. Dat is een bedroevend resultaat, vooral ook omdat bij die 59 % geen zekerheid bestaat over de haalbaarheid.
Het rapport wijst op een reeks manco’s. Implementatie van nieuwe dienstverleningsconcepten en bijbehorende basisregistraties leidt ertoe dat de hele organisatie op de schop moet. Gemeenten lukt dat niet zonder ondersteuning. Het nieuwe Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) heeft onvoldoende capaciteit is voor die ondersteuning. De schade die dreigt, is ‘onacceptabel groot’. Het reviewteam ziet enthousiasme, ‘maar niet direct een opvulling van deze schreeuwende behoefte aan ondersteuning’, die ‘honderden mensjaar’ vergt. En zonder dat zullen de doelen ‘niet binnen tien jaar gerealiseerd zijn’. De organisatie van opdrachtgeverschap en -nemerschap is slecht. Het NUP is, zo zegt het rapport, ‘een niet-samenhangend en aanbodgedreven pakket van ICT-producten’. Het aantal betrokken organisaties maakt het organiseren van tempo, doorzettingsmacht en besluitkracht lastig. De rol van BZK moet ‘revolutionair veranderen’. BZK en VNG moeten een ‘As van het Goede’ vormen, alternatief voor ‘wederzijdse gijzeling in machteloosheid’. Zo’n ‘as’ vergroot onderling vertrouwen en verstevigt de basis voor het NUP. ICTU zit in het rapport in het verdomhoekje. Meer fiducie heeft het rapport in het ‘meest gerede partij-model’, waarbij een deelnemer iets uitvoert waarvoor die het best is toegerust. Het aantal van negentien NUP-bouwstenen (naast zes voorbeeldprojecten en vier andere onderdelen) is volgens betrokkenen ‘te groot of zelfs veel te groot’. De meningen over de implementatie variëren volgens Docters van Leeuwen ‘van somber tot ronduit defaitistisch’. De conclusies komen niet onverwacht, maar er zijn kanttekeningen te maken. Volgens directeur Dienstverlening, Regeldruk en Informatiebeleid van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Arno Thijssen is er 'nog onvoldoende geïnvesteerd in een gezamenlijk gedragen opvatting'. Thijssen vindt niet dat de complexiteit is onderschat: ontwikkeling en bouw liggen ‘redelijk op schema’. Vooral daarover zijn afspraken gemaakt. 'Nu is het tijd ook afspraken te gaan maken over implementatie'. Thijssen verwacht dat eind maart bekend wordt welke ondersteuning gemeenten krijgen. Hij geeft wel toe dat de gemeenten onvoldoende toegerust zijn om het NUP uit te kunnen voeren. Wat wel helder is dat wat Docters van Leeuwen opgeschreven heeft, goeddeels bekend was. De stevige toon echter is hard aangekomen, ook bij de VNG, dat echter wel stelt dat de VNG genoeg trekt aan het NUP. Maar over het hoe nu verder, horen we nog niets. Dat de realisatie van dit van ambities overvloeiende project problematisch was, was bij iedere deskundige adviseur al lang duidelijk. Al waren er niet veel meer die er niet bij betrokken waren….
