4 mei 2010
Burgers en journalisten die de overheid vragen niet geopenbaarde documenten vrij te geven, kunnen daarvoor niet langer een rekening krijgen. Dat heeft de rechtbank in Den Haag geoordeeld in een zaak tegen de gemeente Kaag en Braassem. Journalist Brenno de Winter had de zaak aangespannen, omdat Kaag en Braassem hem leges wilde laten betalen voor het nemen van een beslissing op een WOB-verzoek. De uitspraak kan zowel journalisten als andere burgers, die informatie opvragen bij een gemeente, geld besparen. Een gemeente kan leges heffen voor diensten, waarbij een persoon of bedrijf zelf iets nodig heeft. Zoiets kan een bouwvergunning of een gewaarmerkt uittreksel uit het bevolkingsregister zijn. Wie de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) inzet, maakt informatie voor iedereen toegankelijk en dat is in het algemeen belang, zo meent de Haagse rechter. Wie een Wob-verzoek indient, vraagt niet om een persoonlijke dienst, maar oefent een recht uit. Het resultaat is iets voor iedereen en daarom gaat het niet om een dienst. Geld rekenen voor iets anders dan kopieerkosten of het maken van een samenvatting is dan ook niet toegestaan.
Deze regel gold al voor landelijke overheden, maar geldt nu ook voor gemeenten. 'Dat is een juiste terechtwijzing voor deze gemeenten en andere gemeenten die informatie denken achter te kunnen houden met behulp van kosten. Dit is vooral een overwinning voor de persvrijheid', stelt Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. De NVJ heeft De Winter bijgestaan in zijn procedure en ook op de zitting getuigd dat de toegang voor informatie belangrijk is voor journalisten. 'Het is een opluchting dat de wet zo werkt', laat De Winter weten. Hij werd vorig jaar geconfronteerd met een reeks aan legesheffingen voor informatie die anders niet toegankelijk was. 'Voor een freelancer zou het doen van goed onderzoek onmogelijk zijn als je iedere keer moet vrezen voor rekeningen voor documenten die we al via belastingen hebben betaald'. 'Achteraf is het jammer dat het tot een rechtzaak moest komen om dit duidelijk te krijgen, maar wij dachten dat onze legesverordening geldend was', stelt Floris Schoonderwoerd, wethouder Communicatie van de gemeente Kaag en Braassem. 'Maar de zaak is uniek in zijn soort. Nu er duidelijkheid is, zijn we dan ook zeker van plan het beleid tegen het licht te houden en de lijn van de uitspraak te volgen. Duidelijk is wel dat we niet in hoger beroep gaan'. 'Ik ben blij dat de gemeente Kaag en Braassem ervoor kiest de eigen regels aan te passen en lering uit de zaak te trekken', stelt De Winter. Hij is ingenomen dat de gemeente zich meewerkend heeft opgesteld bij het toestaan van videocamera’s bij het lezen van het pleidooi en ook dat de gemeente heeft aangegeven het beleid intern bespreekbaar te maken. 'Deze uitspraak is zo helder dat ik het met de gemeente eens ben, dat het aantekenen van hoger beroep weinig zal toevoegen en alleen tot onnodige kosten of tijdsverlies zal leiden. Ik kan dat en het gezamenlijk naar buiten treden na de uitspraak niet anders dan sportief noemen'. Momenteel is De Winter ook verwikkeld in een rechtszaak tegen de gemeente Heerlen, die honderden euro’s rekent voor het beantwoorden van hetzelfde Wob-verzoek. Ook staat hij het Eindhovens Dagblad bij in een procedure tegen de gemeente Nuenen. Zij rekent 928 euro voor het verstrekken van bonnetjes. Deze werden eerder al aan hun rekenkamer verstrekt en bleken dus al te zijn verzameld. De Winter: 'Hopelijk zien ook deze gemeenten nu snel in dat het tegenwerken van transparantie nadelig is voor bestuur, burger en journalistiek'. De Winter heeft Nederlandse gemeenten bestookt met Wob-verzoeken om het gebruik van open standaarden en open source voor hun IT te bekijken . Dit om te zien hoe het is gesteld met de naleving van het actieprogramma NOiV (Nederland Open in Verbinding), dat de overheid zichzelf oplegt. Uiteindelijk zijn de meeste gemeenten met gegevens gekomen over hun uitvoering van het NOiV-beleid. In sommige gevallen is dat schoorvoetend gebeurd en in enkele gevallen zelfs met actieve tegenwerking. Binnen een week na het indienen van de wob-verzoeken is al duidelijk geworden dat een groep gemeenten besloot overleg te voeren hoe ze die informatie-aanvragen konden frustreren of zelfs blokkeren.
