15 februari 2011
De dreigende sluiting van relatief veel bibliotheken in Nederland is een sociale ramp. Dat stelt de Rotterdamse ontwikkelingspsycholoog en schrijfster Joke van der Zwaard. Zij vindt bibliotheken belangrijke ontmoetingsplaatsen, zoals ook buurtwinkels bijdragen aan publieke vertrouwdheid. Gemeenten subsidiëren voor 90 procent de bibliotheken in Nederland. Het kabinet adviseerde weliswaar bibliotheken te ontzien in bezuinigingsplannen, maar dat advies wordt door veel gemeenten niet opgevolgd. Volgens de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) worden van de ruim duizend vestigingen in Nederland ruim driehonderd gesloten. De Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) zal waarschijnlijk vijf tot zes van de 28 vestigingen moeten sluiten. In oktober werd bekend dat de gemeente een miljoen euro wil bezuinigen op de bibliotheken, maar de stadsdelen schroeven de subsidie met nog eens 3,5 miljoen terug, op een totaal van dertig miljoen.
In Rotterdam blijven er van de 21 bibliotheken slechts zes vestigingen open. In Den Haag sluiten door de bezuinigingen ongeveer zeven van de negentien vestigingen. Ook verschillende kleine gemeenten schrappen, volgens de vereniging, rigoureus in het bibliotheekbudget. Van der Zwaard vindt het eeuwig zonde dat het aantal van deze ontmoetingsplaatsen flink wordt uitgedund. ‘Bestuurders vergeten het belang van de nevenfunctie van bibliotheken. Voor veel mensen zijn het ideale plaatsen om mensen low profile te ontmoeten. Je komt er een boek halen of een krant lezen, maar kan ook even een praatje maken’, aldus Van der Zwaard. Zij publiceerde vorig jaar een boek waarin ze analyseert hoe een kopieerwinkel bijdraagt aan publieke vertrouwdheid. Zij stelt dat veel buurtwinkels in vooral oude volkswijken ook die sociale functie hebben. Inmiddels heeft ook in het aantal buurtwinkels een kaalslag plaatsgevonden. Nu veel bibliotheekfilialen ook verdwijnen, blijft er volgens Van der Zwaard maar weinig over aan openbare ontmoetingsplaatsen voor wijkbewoners. De sluiting van leeszalen komt op het moment dat de sector een vernieuwingsslag doormaakt. De bibliotheken hadden gezamenlijk ooit 4,3 miljoen leden, maar dat is de laatste jaren gedaald naar 4 miljoen. Met de komst van allerlei nieuwe concepten en veel meer digitale mogelijkheden, zoals de iPad, e-reader en games, proberen biebs het ledenaantal weer te laten groeien. De veranderingen lijken een positief effect te hebben. Het aantal leden klimt de laatste jaren gestaag. Toch is het aantal mensen dat de petitie tekende tegen de bezuinigingen nog laag: 17.000. Dat erkent ook de VOB. Daarom wil die de komende maanden actief bezig blijven met het verzet tegen de kortingen bij gemeenten op de bibliotheken, zeker nu de digitale wereld haar intrede heeft gedaan in de leeszalen.
