‘Over the last few years, I’ve had an uncomfortable sense that someone, or something, has been tinkering with my brain, remapping the neural circuitry, reprogramming the memory’, zo schrijft Nicholas Carr op blz. 5 van The Shallows. Carr’s stelling is dat wij onszelf saboteren, door onze mogelijkheden voor langdurige aandacht in te wisselen voor de dynamische oppervlakkigheid van het Internet. Zoals Carr voor het eerst waarnam in zijn zeer bediscussieerd artikel in The Atlantic, ‘Is Google Making Us Stupid ?‘, het participeren in de online wereld heeft het moeilijker gemaakt om zich bezig te houden met moeilijke teksten en complexe ideeën. ‘Once I was a scuba diver in a sea of words’, zo schrijft hij. ‘Now I zip along the surface like a guy on a Jet Ski’ (blz. 7). Carr beklaagt zich over zijn afnemende concentratievermogen, maar is eerlijk genoeg om het nut van het Internet te erkennen. Immers, het Internet voorziet ons van toegang tot een bijna oneindige hoeveelheid data. Ik schreef al eerder over dit boek.
Nieuw onderzoek heeft aangetoond dat Carr in ieder geval gelijk heeft met zijn bewering dat zoekmachines als Google de wijze veranderen waarop het menselijk geheugen werkt. Details die we makkelijk kunnen opzoeken op het internet, onthouden we niet meer. Of we ook ‘dommer’ worden is echter nog maar de vraag.
De digitale revolutie van de laatste twee decennia zorgt voor een evolutie van de menselijke hersenen. Een onderzoek van de universiteiten van Columbia, Harvard en Wisconsin naar de manier waarop de menselijke hersenen omgaan met feitenkennis en informatieopslag, heeft aangetoond dat alle informatie waarvan we denken dat we het makkelijk kunnen vinden, niet meer wordt opgeslagen in het geheugen.
Dat geldt zowel voor informatie die we op het internet kunnen vinden, als voor de gegevens die zijn opgeslagen op de computer. Informatie waarvan de hersenen vermoeden dat die moeilijker is te vinden, wordt wel in het geheugen verwerkt.
Het onderzoek heet Google Effects on Memory: Cognitive Consequences of Having Information at Our Fingertips. De onderzoekers (Betsy Sparrow, Jenny Liu en Daniel M. Wegner) hebben een aantal studenten van de twee universiteiten onderworpen aan een hele batterij geheugentesten. Bij een van die testen werden de studenten in twee groepen verdeeld. Beide groepen moesten van papier zinnetjes op de computer intypen als ‘Groenland is het grootse eiland ter wereld’, waarbij de ene groep werd verteld dat de zinnen werden opgeslagen op de harde schijf. De andere groep werd verteld dat de tekst die ze intypten direct zouden worden gewist. De laatste groep onthield de informatie die ze hadden ingetypt beter.
Een ander experiment behelsde na te gaan of mensen liever de locatie onthouden waar data kon worden gevonden of liever de informatie zelf. De 32 deelnemers werden geconfronteerd met een aantal stellingen, waarbij ze ook de namen van de mappen op de harde schijf kregen waar die stelling was te vinden. Vervolgens werd hen gevraagd zoveel mogelijk van de genoemde stellingen te herhalen plus de map waarin de stelling was opgeslagen. De deelnemers wisten meer mappen te noemen dan stellingen.
De onderzoekers stellen dat het vertrouwen op locatie-informatie in plaats van het direct onthouden van informatie van alle tijden is. De algemene beschikbaarheid van het schrift betekende minder mondelinge overlevering van verhalen tussen generaties. Ook vertrouwen mensen al duizenden jaren op elkaar als vraagbaak.
De Google-generatie heeft zelfs een voordeel ten opzichte van eerdere generaties, denkt Sparrow. Bevrijd van de noodzaak specifieke details te kunnen herinneren, blijken mensen beter in staat het grotere plaatje te zien van nieuwe informatie, vermoedt zij. Daar zal een nieuw onderzoek naar worden gedaan. ‘Will people who don’t focus so much on remembering who, what and where be better at answering conceptual type of questions ?’
Dat is de vraag. Maar het lijkt er wel op dat we niet echt dommer worden, in tegenstelling tot Carr’s gedachte. We gaan wel anders denken. Ook dat, echter, is iets van alle tijden…
