Ongeveer 5 procent van de foto’s die digitaal in het paspoort zijn opgeslagen bevat fouten. 1 tot 2 procent is van zodanig slechte kwaliteit, dat een gezichtsherkenningsysteem deze ten onrechte onvoldoende op de paspoorteigenaar vindt lijken. Dat zegt Luuk Spreeuwers, biometrie-onderzoeker aan de Universiteit Twente. Hij onderzocht in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de prestaties van verschillende gezichtsherkenningssystemen. Dat gebeurde in voorbereiding op een aanbesteding voor de bouw van 36 e-gates op luchthaven Schiphol. Deze worden in het najaar van 2011 geïnstalleerd.

‘Ik ben geschokt over de kwaliteit van sommige paspoortfoto’s’, zegt Spreeuwers. ‘Ik zou ze nog niet accepteren als vakantiekiekje.’ In totaal werden er ongeveer achthonderd paspoorten gebruikt in de tests. Het ging daarbij om Europese paspoorten. Ongeveer 85 procent van de paspoorten was van Nederlandse makelij.

Spreeuwers trof onder meer ingescande ‘scheurtjes, stof en haartjes’ op de foto’s in het paspoort aan. 15 procent van de foto’s heeft één of meer verticale lijnen die geen data bevatten. Deze fouten zijn ontstaan bij het digitaliseren. In de meeste gevallen raakten de gezichtsherkenningsystemen niet van slag door deze ontbrekende data, maar bijvoorbeeld wel wanneer een ontbrekende scanlijn recht door een oog heen liep: ‘Als je zo’n paspoort hebt, dan is de kans dus groter dat het gezichtsherkenningssysteem een foutmelding geeft.’

Ook waren er foto’s met een te hoog of een te laag contrast. Daarnaast waren er foto’s met compressiefouten. Spreeuwers: ‘Die foto’s hebben een blokkerige structuur. Dat zie je ook met het blote oog.’ De ergste compressiefouten werden overigens aangetroffen op paspoorten die niet uit Nederland afkomstig waren.

Vanwege de door hem geconstateerde lage kwaliteit van de paspoortfoto’s pleit Spreeuwers er voor het huidige foto-opnamesysteem ingrijpend te wijzigen. Aanvragers van een paspoort leveren nu nog een fysieke pasfoto in. Die wordt door de gemeente gedigitaliseerd met behulp van een camera. Spreeuwers: ‘Fouten kunnen op verschillende manieren ontstaan: door onprofessionaliteit van de fotograaf of door fouten bij het digitaliseren.’ Beide typen fouten zouden voorkomen kunnen worden door op het stadhuis een digitale foto te maken van paspoortaanvragers, op het moment dat ze hun paspoort komen aanvragen.

Een extra voordeel daarvan is dat identiteitsfraude tijdens de aanvraag lastiger wordt. ‘De ambtenaar is geen expert in gezichtsvergelijking. Het is daardoor mogelijk dat iemand een paspoort aanvraagt met een goed gelijkende foto van iemand anders.’

Spreeuwers denkt overigens niet dat de slechte fotokwaliteit ervoor gaat zorgen dat reizigers de doorgang op Schiphol wordt geweigerd, alleen omdat de software in de e-gates passagiers niet herkent. ‘Het ergste wat er kan gebeuren is dat je paspoort handmatig moet worden gecontroleerd door een marechaussee, zoals dat nu ook al het geval is.’

De best scorende gezichtsherkenningssystemen tijdens de experimenten van Spreeuwers herkenden in 1 procent van de gevallen de passanten ten onrechte niet. Een onterechte match, een zogeheten ‘false positive’, trad in ongeveer 0,1 procent van de gevallen op. De onderzoekers ontdekten dit laatste percentage omdat ze de gezichtsherkenningssystemen ook gezichtsscans lieten vergelijken met pasfoto’s van iemand anders.

‘De verhouding tussen het aantal false positives en false negatives van het systeem wordt momenteel in samenspraak met de leverancier van de gates ingesteld met inachtneming van de aanbevelingen die gebleken zijn uit het onderzoek van de Universiteit Twente’, aldus een woordvoerder van het ministerie van BZK.

Tijdens het onderzoek van Spreeuwers bleek de kwaliteit van de paspoortfoto’s de efficiëntie van de gezichtsherkenningssystemen te belemmeren. Spreeuwers: ‘Stel dat alle omstandigheden tijdens de opnamen van de gezichtsscan goed zijn. Dus de belichting is goed en mensen werken goed mee. In dat geval wordt het succespercentage van de huidige gezichtsherkenningssystemen beperkt tot 98 tot 99 procent, vanwege problemen met de kwaliteit van paspoortfoto’s.’

Kwaliteitsproblemen met pasfoto’s vormen overigens op dit moment niet de bottleneck voor prestatieverbetering van softwareherkenningssytemen, aldus de onderzoeker. ‘Problemen tijdens de live opnames zijn vooralsnog van grotere invloed.’ Daarbij gaat het om belichtingsproblemen en om mensen die niet goed meewerken. ‘Mensen kijken wel eens niet recht in de camera of ze trekken gekke grimassen.’