Automatisering bij de overheid leidt tot aantasting van de autonomie van de burger. De burger kan zich niet verweren tegen negatieve consequenties ervan. Fouten in data brengen burgers in problemen.
Dat stelt het Rathenau Instituut, een onafhankelijk instituut dat het maatschappelijk debat over wetenschap en technologie wil stimuleren. Het is in 1986 ingesteld door het ministerie van OCW en krijgt daarvan ook zijn financiering. Het Rathenau Instituut heeft een inspraaknotitie gemaakt voor de parlementaire onderzoekscommissie die bekijkt wat er mis gaat bij grote IT projecten van de overheid.
In die korte notitie toont het instituut zijn bezorgdheid over de positie van de burger in de automatiseringsdrift van de overheid. Er is een onvoldoende besef van de risico’s bij het gebruik van IT-systemen in combinatie met ‘tekortschietende mogelijkheden van de burger zich te verweren tegen de negatieve consequenties ervan’, schrijft het Instituut.
Negatieve consequenties voor de burger uiten zich vooral in de overheidsbureaucratie. ‘Deze afhankelijkheid toont zich vooral wanneer er fouten sluipen in data en daarop gebaseerde (risico)profielen. Deze fouten kunnen het gevolg zijn van een incorrecte invoer van gegevens, verouderde data, identiteitsdiefstal of een verkeerde match van gegevens. Als gevolg hiervan kan iemand ten onrechte als ‘probleemkind’, ‘wanbetaler’ of ‘drugscrimineel’ worden beschouwd en overeenkomstig behandeld’, schetst het instituut.
De mogelijkheden voor de burger om zich hiertegen te verweren schieten te kort, signaleert het Rathenau. De rechten zoals opgenomen in de Wet bescherming persoonsgegevens zijn ‘papieren rechten’ als het gaat om inzage en correctie van gegevens. ‘Dit tast de rechtspositie van burgers aan en maakt hen verregaand afhankelijk van het naar behoren functioneren van ICT-systemen, zonder dat zij daarop veel invloed kunnen uitoefenen’.
Het Rathenau vindt dat IT juist ingezet moet worden om de positie van de burger te versterken en ziet daarin ook voldoende mogelijkheden. Daarin moet de burger dan wel centraal staan: zijn anonimiteit (OV-kortingskaart), beheer (medische gegevens) en inzage (overheidsbeschikkingen en burgergegevens) moet geregeld zijn.
Het parlementair onderzoek naar de fouten in grote IT-overheidsprojecten moet nog van start gaan. De notitie van het Rathenau Instituut gaat eerst naar de commissie die dat parlementair onderzoek voorbereidt.
Interessant voor de commissie is absoluut ook het hier vorig jaar vermeldde boek van Carolien Schonfeld over het waarom van de mislukking van ICT-projecten. Kan het overleg aanzienlijk bekorten….
