19 januari 2009
Het delen van bestanden is helpt de Nederlandse welvaart. Ook als de gemiste omzet wordt gecompenseerd blijft er nog steeds 100 miljoen euro per jaar over. Dat stellen tenminste onderzoekers van TNO, SEO Economisch Onderzoek en IVIR en hun 142-pagina dikke rapport. 'Consumenten krijgen als gevolg van file sharing toegang tot een breed scala aan cultuurproducten. Dit heeft een welvaartsverhogend effect', zo luidt een van de conlusies. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de ministeries van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen, Economische Zaken en Justitie. Die conclusie is opvallend; de discussie rond het delen van bestanden richt zich vaak enkel op het juridisch aspect ervan: de schending van auteursrechten en het gemis aan omzet van artiesten en platenmaatschappijen die gecompenseerd moet worden. De onderzoekers erkennen dat een omzetdaling aannemelijk is, maar waarschuwen ook dat downloads 'niet één op één vertaald kunnen worden naar gederfde omzet'. Consumenten downloaden, zo zeggen de onderzoekers, vooral tweederangs muziek waarvoor zij de huidige winkelprijzen niet willen betalen. Volgens het onderzoek waarderen consumenten hun downloads op zo'n 10 tot 13 cent per nummer. De 1,5 miljard nummers die Nederlanders jaarlijks downloaden, vertegenwoordigen daarmee een 'welvaartswaarde' van maximaal 200 miljoen euro.
Tegelijkertijd becijferen de onderzoekers dat platenmaatschappijen en artiesten jaarlijks zo'n 100 miljoen euro aan omzet mislopen. Daarbij gaat het om muziek die consumenten tegen de winkelprijs hadden kunnen kopen, maar die zij nu zonder betaling downloaden. De Stichting Brein schatte in 2005 de misgelopen inkomsten bij muziek, films en software over het jaar 2004 op 142 tot 189 miljoen euro. Het onderzoek stelt dat een gedownload nummer niet ten koste hoeft te gaan van aankopen: 'een negatief effect van file sharing op de verkoop van cd's kan niet worden uitgesloten, maar staat evenmin onomstotelijk vast'. Naast het verschil tussen eerste en tweederangs muziek, leidt downloaden ook tot nieuwe aankopen omdat consumenten muziek rustig kunnen uitproberen. Downloaden is dan ook niet de enige oorzaak van de omzetdaling in de muziekbranche. Zo wijzen de onderzoekers op een verband met de introductie van de CD-speler in 1982, waarna consumenten tijdelijk meer CD's kochten om hun platen-collectie om te zetten naar CD's. De verzadiging van de CD-markt zou slechts toevallig zijn samengevallen met de opkomst van Napster in 1999. Bij hun bereking van de schade van downloaden, gaan de onderzoekers uit van eerder onderzoek dat schat dat slechts 5 tot 7 procent van de illegale muziekdownloads ten koste gaat van omzet. Oftewel: voor elke 15 tot 20 downloads wordt er één track minder verkocht. Die 5 tot 7 procent wordt beschouwd als eersterangs oftewel 'hoog aangeschreven muziek'. De onderzoekers gaan ervan uit de laag aanschreven muziek slechts tegen geen enkele of slechts tegen een extreem lage prijs gekocht zal worden. Het onderzoek stelt de redelijke prijs van een cd op 10,67 euro (ter vergelijking: de gemiddelde prijs over 2007 bedroeg 12,31 euro). Jongeren onder de 25 hebben ongeveer 1.000 mp3's in hun collectie. De groep 25-plussers bezit gemiddeld 200 bestanden. Op basis van de bovenstaande cijfers en aantal aannames, bieden deze collecties een totale 'welvaart' van 1 tot 1,5 miljard euro. Dit bedrag is opgebouwd sinds de opkomst van Napster in 1999. Per jaar komt de 'welvaart' dan neer op zo'n 200 miljoen euro. Het rapport geeft geen duidelijke adviezen om de impasse tussen muziekbranche en downloaders te doorbreken. De onderzoekers adviseren de overheid innovatie te stimuleren zodat hybride modellen kunnen ontstaan waarbij artiesten niet louter afhankelijk zijn van het verkopen van muziek, maar concrete acties ontbreken. Zij pleiten daarnaast tegen het criminaliseren van downloaden. Een dergelijk juridisch offensief levert niets op en treft bovendien de beste klanten. Want downloaders geven ook heel veel uit aan media en entertainment. De onderzoekers maken overigens een paar opvallende opmerkingen. Ze stellen diverse malen dat downloaden van auteursrechtelijk materiaal in Nederland is toegestaan. Dat is echter twijfelachtig. Een rechtbank heeft vorig jaar juist geoordeeld dat het downloaden in strijd met de wet is. In hun poging om te bewijzen dat de opkomst van Napster geen direct gevolg heeft gehad op de muziekverkopen gaan ze ook niet helemaal juist om met de gegevens. Ze stellen dat in Nederland de omzetten pas vanaf 2002 flink beginnen te dalen, zodat Napster daar nauwelijks een rol in gespeeld kan hebben. Daarbij gaat het rapport voorbij aan verschillende manieren waarop consumenten in 1999 het internet betraden. Waar in de VS studenten toen in hun slaapkamer beschikten over breedbandinternet en consumenten tegen een vast maandelijks bedrag onbeperkt mochten inbellen, werd internettoegang in Nederland nog per telefoontik afgerekend. De 'kosten' van het downloaden van muziek waren daarmee in 1999 in Nederland fors hoger dan in de VS. Pas in 2002 brak het breedbandinternet hier door, en toen was de stijging va het downloaden gigantisch.
