3 juli 2009

Er zijn meer dan 200 open sourcepakketten in gebruik bij het Rijk. Dat blijkt uit onderzoek van NOiV, dat staatssecretaris Heemskerk in ontvangst heeft genomen uit handen van programmamanager Ineke Schop. Vanaf begin dit jaar moeten alle departementen een strategie hebben hoe ze gaan zorgen dat open source software een eerlijker kans krijgt bij de aanschaf van software door de overheid. Inmiddels hebben de meeste departementen zo'n strategie gemaakt. Uit doorlichting van deze plannen door NOiV blijkt dat er circa 200 open sourcepakketten in gebruik zijn. Open source software wordt vooral gebruikt 'onder de motorkap', zoals bij besturingssystemen, databasemanagementsystemen en webservices. Linux, Apache, MySQL en de browser Firefox worden daarbij steeds vaker verheven tot één van de 'standaarden'. Heemskerk constateert op basis van het onderzoek dat het gebruik van open source vordert, maar dat de overheid er nog lang niet is. 'Zo kan veel meer open source software, die nu al in gebruik is bij overheidsorganisaties, worden hergebruikt. Dit scheelt de belastingbetaler geld en hierdoor komt met publiek geld ontwikkelde technologie breed beschikbaar. Ook staat de vrees voor hoge transitiekosten voor de overschakeling naar open source nog te veel overheden in de weg', aldus Heemskerk in een eerste reactie.

Op de website van het NOiV is een overzicht opgenomen dat het gebruik van de open source software weergeeft bij de rijksoverheid. Het overzicht is gebaseerd op de tijdens de strategiebijeenkomsten verkregen informatie en de actualisatie en controle daarvan in juni 2009 door de contactpersonen bij de ministeries voor de implementatiestrategie. De stand van zaken is gevisualiseerd in het uitklapbare schema van de publicatie. Op de gebruikte software levert de markt support. Redenen om voor open source software te kiezen, in algemene zin, zijn:

• Vaak geen licentiekosten voor software.

• Slechts één keer betalen voor de ontwikkeling van software.

• Tegengaan van monopolies en leveranciersafhankelijkheid.

• Impuls voor goed opdrachtgeverschap.

• Open source software is veiliger; deze opvatting ontwikkelt steeds meer steun.

• Stimulans lokale economie, MKB en innovatie.

• Principiële redenen: in een kennismaatschappij is informatievoorziening van strategisch belang en daarom zou men niet moeten accepteren om niet te weten hoe software in elkaar zit.

• Een laagdrempelige overheid: een democratische overheid wil dat de burger zonder kosten met de overheid kan communiceren.

De algemene conclusies van de rapportage luiden:

• Ministeries vinden open standaarden belangrijker dan open source software.

• De implementatievraagstukken rondom open source software zijn gedefinieerd en deels van een oplossingen voorzien.

• Het gebruik van open source software door de ministeries vordert behoorlijk: we zijn er nog niet, maar internationaal gezien doen we het goed en daarom gaan we verder met wat we aan het doen zijn.

• De verschillende aspecten van open source software zijn verkend: het onderwerp is gedemystificeerd en verzakelijkt.

• Ministeries zijn bezig kennis op het terrein van open source software te verwerven (de spelers zijn bekend), maar de kennisdeling kan verder verbeteren.

• Er is bewustwording over goed opdrachtgeverschap op het gebied van open source software, maar het goed opdrachtgeverschap zelf is nog niet overal goed geborgd.

• Door het jarenlang gevoerde beleid van in- en uitbesteding en de overgang naar het inkopen van dienstverlening als ‘software as a service’ beschikt de rijksoverheid over beperkte ICT-kennis. Dat wordt door de open source community als zorgelijk ervaren.

• De transitiekosten van een overgang naar open source software en de taakstelling met afnemende budgetten voor ICT geven ernstige hinder bij de keuze voor open source software en staan snelle adoptie in de weg.

• De ministeries wensen centraal beleid en ondersteuning op drie onderwerpen te weten: deelname aan ontwikkelcommunities, vrijwillige financiele bijdragen aan communities en een structurele organisatie rondom hergebruik van software.

• Onderdeel van een goede verankering van de implementatiestrategie door de ministeries is blijvende aandacht voor: een blijvend inzicht in de stand van zaken van het gebruik van open source software, voorlichting over en bevordering van het gebruik van open source software, communicatie over open source software, deskundigheidsbevordering en de aanjaagfunctie.

• Ministeries hebben geen voorkeur voor open of closed source software maar kiezen voor de beste source. Met het meer volwassen worden van de markt zal dat steeds vaker open source zijn. De keuze voor open source software bij gelijke geschiktheid staat niet ter discussie.

Het rapport is het lezen waard. Kijk ook naar het filmpje over de implementatiestrategie op YouTube.