16 februari 2010
Op zoek naar getuigen van de rellen in Culemborg, blundert het Arnhemse Openbaar Ministerie. Ze wilde gewoon contact leggen met ‘getuigen’ van de rellen in Culemborg. Die hoopte het OM te vinden via de site van de lokale Culemborgse Courant. Molukkers en Marokkanen reageerden heftig onder artikelen over de rellen op de site. ‘Daar zaten wel wat interessante reacties tussen’, zegt het OM. En toen ging het mis… Het wilde van de Courant álle verkeersgegevens van de site tussen 1 en 4 januari, zodat het van iedere indiener de persoonlijke gegevens te zien zou krijgen. Het OM heeft de wettelijke bevoegdheid om zulke gegevens te vorderen, ‘als dat voor het onderzoek nodig is’, zegt Bart Schermer, een jurist gespecialiseerd in privacy. In de wet staat echter dat politie of OM alleen internetgegevens van een beperkt aantal personen mogen opvragen, van mensen waar ze specifiek ‘iets mee willen’ (verdachten of getuigen). De gegevens van duizenden bezoekers opvragen is niet toegestaan volgens de wet. ‘Deze vordering is daarom nogal ondoordacht van het OM’, zegt Schermer. ‘Of misschien was het gewoon luiheid. Het opvragen van deze gegevens is een grote inbreuk op de privacy. Daarom is deze wet met veel extra regels omgeven’. Dat de Culemborger Courant en de provider weigeren internetgegevens door te geven, is volgens Schermer redelijk bijzonder. ‘De meeste organisaties spelen vrij makkelijk gegevens door aan politie of justitie’.
In een reactie blijkt dat het Openbaar Ministerie het zelf ook niet goed te weten: ‘We hadden om specifieke gegevens kunnen vragen, maar dat is niet gebeurd.’ En: ‘Voor ons onderzoek waren de gegevens nuttig geweest. Maar nu is het voor ons klaar. Dat is zonde. Maar we respecteren de reactie van de Courant’. Het is een blunder, maar het is daarnaast ook onrechtmatig. Het Openbaar Ministerie moet beter weten. De Culemborgse Courant heeft uitvoerig bericht over de ongeregeldheden tijdens oud en nieuw. De daders van de rellen hebben strafbare feiten gepleegd, en moeten worden opgepakt. Het Openbaar Ministerie baseerde de vordering op artikel 126n van het Wetboek van Strafvordering, maar de Courant pareerde dit door te wijzen op de toelichting bij dit artikel. Het kabinet heeft duidelijk gemaakt dat deze bepaling niet bedoeld is voor zogenaamde fishing expeditions: ' het is dus niet zo dat van bepaalde personen gegevens zouden kunnen worden gevorderd, welke personen vervolgens vanwege hun belangstellingssfeer als verdacht zouden kunnen worden aangemerkt'. Juist dat laatste is hier aan de orde. Justitie probeert vaker dit soort sleepnetten uit te werpen. Al in 2004 lagen Indymedia en Bits of Freedom met het OM in de klinch over het opvragen van alle loggegevens van Indymedia. Toen logde Indymedia dat soort gegevens niet. Tegenwoordig is de Internet Service Provider (ISP) van de Culemborgse Courant volgens de roemruchte Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens verplicht om de verkeersgegevens van iedereen die de site bezoekt te bewaren. De door Bits of Freedom geschetste risico’s van de bewaarplicht worden met dit soort incidenten bewaarheid. Het is goed dat de uitgever na nauwkeurige afweging de verkeersgegevens niet verstrekt. Justitie publiceert geen informatie over dit soort vorderingen, en als als individu krijg je vrijwel nooit te weten of Justitie je gegevens heeft ingezien – vanwege de gebrekkige uitvoering van de wettelijke notificatieplicht.
