3 januari 2011

Een internationale groep wetenschappers werkt aan een computer die alle activiteiten op aarde weet te duiden en op basis daarvan beslissingen neemt. Dit zelfdenkende netwerk, bekend als Skynet in de Terminator-serie, is niet ver weg. Deze computer kan alles. Of het nu gaat om de weersvoorspelling, de ontwikkeling van de AEX, een nieuw gat in de weg op de A4 of de verspreiding van een ziekte als de Mexicaanse griep, the Living Earth Simulator (LES) weet precies wat er gaat gebeuren. Het project, dat qua omvang en opzet is te vergelijken met de Large Hadron Collider (LHC) uit Zwitserland, gaat elk detail van wat er op onze aarde gebeurt bijhouden en kan daardoor voorspellingen maken over toekomstige gebeurtenissen. ‘Many problems we have today – including social and economic instabilities, wars, disease spreading – are related to human behaviour, but there is apparently a serious lack of understanding regarding how society and the economy work’, zegt Dirk Helbing van het FuturICT project van het Eidgenössische Technische Hochschule Zürich. Hij is voorzitter van het project dat de LES mogelijk moet maken. De parallellen met een project als LHC van CERN zijn groot. Dankzij de deeltjesversneller is meer bekend geworden over het ontstaan van het begin van heelal dan over onze eigen planeet, zegt Helbing. Wat volgens de hoogleraar nog nodig is, is een ‘kennisversneller’, die verschillende kennisbronnen met elkaar in verband brengt. ‘Revealing the hidden laws and processes underlying societies constitutes the most pressing scientific grand challenge of our century’, aldus Helbing.

Met een systeem als LES zouden het mogelijk worden ‘to predict the spread of infectious diseases, such as Swine Flu, identify methods for tackling climate change or even spot the inklings of an impending financial crisis’. Het systeem gaat met gigantische hoeveelheden data werken. Die benodigde data wordt verwerkt door een legertje supercomputers, die overigens nog gebouwd moeten gaan worden. Uit die data – afkomstig van projecten van de NASA, maar ook vanuit beurskoersen, Wikipedia, Twitter of Google – kan de computer de toekomst simuleren door processen te extrapoleren. Om de computer te bouwen en draaiende te houden is er een groot leger aan wetenschappers, psychologen, computerdeskundigen en ontwikkelaars nodig die gaan bepalen hoe de LES werkt. De benodigde technologie voor de machine wordt komend decennium ontwikkeld, voorspelt Helbing. Belangrijk is dat de machine gaat weten wat de data precies betekent. De ontwikkeling van het zogenaamde semantische web is daarbij van groot belang. Met semantische technologie wordt naast de data een omschrijving gegenereerd, waarmee computers de data in context kunnen zien. Ook is van belang dat alle informatie die naar individuen leidt, uit het systeem wordt gehaald, benadrukt Helbing. Volgens datadeskundige Pete Warden zal het sowieso niet aan de capaciteit van de ontwikkelen machine liggen. ‘If you look at the data-processing capacity of Google, it’s clear that the LES won’t be held back by processing capacity’, zo stelt Warden, oprichter van het OpenHeatMap project en een data analyse specialist. ‘While Google is somewhat secretive about the amount of data it can process, in May 2010 it was believed to use in the region of 39,000 servers to process an exabyte of data per month – that’s enough data to fill 2 billion CDs every month. If you accept that only a fraction of the several hundred exabytes of data being produced worldwide every year… would be useful for a world simulation, the bottleneck won’t be the processing capacity’. Maar, zo zegt Warden, ‘Getting access to the data will be much more of a challenge, as will figuring out something useful to do with it’. Warden vraagt zich af of het mogelijk is om een goede simulatie van de planeet te bouwen. ‘Economics and sociology have consistently failed to produce theories with strong predictive powers over the last century, despite lots of data gathering. I’m sceptical that larger data sets will mark a big change. It’s not that we don’t know enough about a lot of the problems the world faces, from climate change to extreme poverty, it’s that we don’t take any action on the information we do have’. Warden gelooft niet in een machine die op basis van informatie uit het verleden beslissingen neemt, maar Helbing ziet wel degelijk toepassingen. ‘Over the past years, it has for example become obvious that we need better indicators than the gross national product to judge societal development and well-being’, zo stelt de hoogleraar. Een alwetende computer is vooralsnog iets dat we alleen kennen uit SF-film als Terminator. In die film draaide de ontwikkeling van de (militaire) supercomputer Skynet – met als doel om menselijke fouten en traagheid van beslissingen uit te bannen – uit op een complete ramp. Het systeem werd al snel zelfbewust en keerde zich tegen zijn makers. Als de stekker er maar uit kan voordat dat gebeurt…..