BoF (Bits of Freedom), de organisatie die zich inzet voor de digitale vrijheid in Nederland, heeft drie rechtszaken aangespannen tegen de Nederlandse staat, in het bijzonder het Korps Landelijke Politiediensten (KPLD). Dat weigert ondanks herhaaldelijk verzoek te antwoorden op drie WOB-verzoeken. Dat zijn verzoeken met beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur om meer informatie over bepaalde onderwerpen.
BoF wil informatie over drie opsporingsmiddelen die door het KLPD worden gebruikt. Het eerste WOB-verzoek gaat over het gebruik van spyware door opsporingsdiensten, waarmee de laptop, mobiele telefoon of tablet van afstand kan worden binnengedrongen. De tweede aanvraag om informatie gaat over het vorderen van verkeers- en identificerende gegevens bij internet- en telecomproviders als KPN en T-Mobile door opsporings- en inlichtingendiensten.
Opstelten bevestigt Politie-spyware
De derde WOB-aanvraag behelst informatie over het gebruik van een zogeheten ‘stealth SMS’, berichten die door de politie naar mobiele telefoons worden verstuurd, maar die door de ontvanger niet te zien zijn. Wel kan de politie van die sms en medewerking van de telco’de locatie van de ontvanger achterhalen.
De Unit Landelijke Interceptie van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) beschikt over software die geïnstalleerd kan worden op de computer van een verdachte en waarmee ten behoeve van opsporingsdiensten toegang kan worden verkregen tot die computer en of gegevens daarvan kunnen worden overgenomen. Minister Opstelten heeft dat eind vorig jaar erkend in antwoord op Kamervragen van D66, SP en GroenLinks. Die Kamervragen werden gesteld naar aanleiding van berichten dat verschillende Duitse opsporingsdiensten gebruik maken van de zogenaamde Duitse ‘Bundestrojaner’ om pc’s van verdachten te hacken. In Den Haag ontstond politieke ophef toen bekend werd dat de omstreden Bundestrojaner ook door de Nederlandse opsporingsdiensten zou worden gebruikt.
Nederlandse opsporingsdiensten sturen met de regelmaat van de klok ‘stealth-sms’jes’ om verdachten te lokaliseren. De praktijk is onderdeel van de Nederlandse telefoontap. De nationale recherche en mogelijk ook de inlichtingendienst AIVD gebruiken dit nieuwe en tot vorig jaar geheime opsporingsmiddel om terreurverdachten op te sporen. De ontvanger merkt niks van het bericht, maar het bericht doet ook helemaal niks op de mobiel. Het is feitelijk een leeg, eenmalig ‘pingsignaal’. Wil de recherche later de locatie wederom weten, dan moet nieuwe stille sms worden verstuurd.
Rejo Zenger van BoF verwacht dat het een tijd duurt voordat de rechtbank een oordeel velt. Waarschijnlijk worden de drie zaken in één keer door dezelfde rechter afgehandeld, aangezien het niet zozeer gaat om de inhoud van de drie WOB-verzoeken, maar om de procedure. De drie WOB-verzoeken zijn al enige tijd geleden gedaan bij de KLPD, maar nog steeds niet afgehandeld.
‘Wij vragen de rechter af te dwingen dat de KLPD snel komt met afhandeling van de WOB-verzoeken’, zegt Zenger. ‘De KLPD heeft steeds gezegd dat dat moeilijk is, lastig om alle informatie te achterhalen en dus veel werk. Maar er staan gewoon wettelijke termijnen voor van vier weken, met de mogelijkheid tot verlenging met vier weken. Die termijnen zijn nu al lang gepasseerd en ons geduld raakt op’.
Een tussentijdse ingebrekestelling heeft de zaak niet bespoedigd, zo blijkt. Zenger verwacht nu dat de rechter eerst onderzoek doet naar de reden van de vertraging bij de KLPD, zich daar met de WOB-termijnen in de hand een oordeel over velt en mogelijk de KLPD een termijn stelt waarin het alsnog tot een beslissing moet komen op de drie WOB-verzoeken. De zaak zal schriftelijk worden afgedaan; er komt geen rechtszitting.
