Kennismanagement
‘Kennismanagement’ is in korte tijd een van de sleutelwoorden in het zaken- en manage-mentcircuit geworden. In de (populaire) literatuur uit die circuits lezen we niet anders meer, dan dat ‘kennis’ tot een cruciale factor in de organisaties van vandaag de dag is geworden. Er wordt voortdurend over ‘corporate knowledge’ en het managen daarvan gesproken. Maar wat wordt nu onder ‘kennis’ verstaan ? Dat blijft in de meeste publicaties zeer onduidelijk. Bibliotheek en archief, datawarehouses en databases, menselijke ‘kennis’. Een van de om-schrijvingen die ik onlangs onder ogen kreeg omschrijft ‘kennis’ simpelweg als ‘informatie die een meerwaarde heeft voor de organisatie’.
Dat lijkt verdacht veel op een omschrijving die enkele jaren geleden opgeld deed voor ‘informatie’: ‘die gegevens die een meerwaarde hebben voor een organisatie’. Het is zeer twijfelachtig of deze omschrijvingen houdbaar zijn. Want er zijn veel gegevens tot informatie, en veel informatie tot kennis geworden zonder dat ze een ‘meerwaarde’ (wat dat subjectieve begrip dan ook moge inhouden !) hebben voor een organisatie. Ik krijg steeds meer de indruk dat gegevens, informatie en kennis als onderling uitwisselbaar worden beschouwd.
Dat is echter onzin. Er bestaat wel degelijk een verschil. Want zoals informatie ‘verwerkte’ gegevens zijn is kennis ‘verwerkte’ informatie. Pas op het moment dat de informatie is ‘verwerkt’, eigen is gemaakt, spreken we van ‘kennis’. Er zijn dus veel gegevens die geen informatie worden. En er bestaat veel informatie die geen kennis wordt. Maar ‘verwerkt’ door wie ? Niet door een organisatie, maar door de individuen, de personen, binnen én buiten een organisatie. Informatie bestaat dus uit die gegevens die een meerwaarde hebben en kennis bestaat dus uit die informatie die een meerwaarde heeft voor een persoon.
Die visie heeft twee gevolgen:
1. kennis is (net als informatie) een abstractie en een persoonlijke aangelegenheid, wat impliceert dat er buiten een individu slechts verzamelingen gegevens zijn. ‘Kennis’ kan dan ook niet in machines of administratieve systemen worden opgeslagen. Dat kan enkel gebeuren in de vorm van door de bezitter van de kennis verschafte, vastgelegde dan wel overgedragen gegevens.
2. kennis is (net als informatie) een persoonlijk vermogen, dat de bezitter in staat stelt bepaalde handelingen blijvend uit te voeren.
Dat deel van de persoonsgebonden ‘kennis’ dat makkelijker in taal kan worden gevangen en dus als persoonsonafhankelijke gegevens kan worden vastgelegd wordt wel expliciete kennis genoemd. Het is met name deze dimensie van kennis die kan worden ‘gevangen’ in (administratieve) systemen. Dat deel van de persoonsgebonden kennis dat bestaat uit ‘know-how’, vaardigheden en bekwaamheden, is zeer moeilijk te formaliseren en niet direct te delen met anderen, zoals bijvoorbeeld intuïtie, voorgevoelens, subjectieve inzichten e.d: de zogenaamde ‘tacit knowledge’. Deze vorm van ‘kennis’ kan slechts in de sociale interactie door middel van ervaringsgegevens worden overgedragen.
Maar kunnen we nu ‘kennis’ managen ? Nee, niet de kennis, want dat is een persoonsgebonden iets. Zelfs al zouden we het willen: ‘kennis’ is nooit hetzelfde. De ene persoon maakt andere informatie tot kennis dan de andere persoon, ondanks het feit dat dezelfde bronnen worden geraadpleegd. (Overigens, iedere persoon kan dezelfde gegevens ook tot andere informatie maken). Maar we kunnen er wel naar streven dat de ‘kennis’ van mensen zoveel mogelijk uniform wordt door de kennisbronnen te managen. En onder die kennisbronnen vallen bibliotheken en archieven, datawarehouses en databases en uiteraard ook mensen. De bronnen zijn te managen. Het wordt dan ook tijd dat we in plaats van de ‘kennis’ de kennisbronnen gaan managen. We hebben het dus eigenlijk niet over ‘kennismanagement’, maar over ‘kennisbronmanagement’.
Of, als we dan toch een modieuze managementterm willen gebruiken: ‘knowledge resource management’. Dat is geen hype, maar een realiteit ! En daarbij nog een stuk concreter ook !
April 2005
