12 maart 2008
Het CBS herstelt eerder naar buiten gebrachte cijfers. De overheid blijkt veel meer uit te geven aan IT dan 2,1 miljard euro, zoals de instantie eerder naar buiten bracht. Vooral het gegeven dat volgens het CBS de rijksoverheid slechts 500 miljoen euro IT-budget zou hebben, werd onmiddellijk onderuit gehaald. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken ging van deze cijfers uit, maar zoals vaker blijkt achteraf dat de gegevens niet direct betrouwbaar zijn. Waarom komt het bericht nu ? De Tweede Kamer overweegt een parlementaire enquete naar de IT-budgetten en vooral de IT-missers bij de overheid, waar eind vorig jaar de Algemene Rekenkamer al een zeer kritisch rapport publiceerde. Jan Friso Groote, hoogleraar computertechniek aan de TU Eindhoven, stelde in juni 2007 al dat via verschillende berekeningen steeds eenzelfde jaarlijkse miljardenstrop berekend kan worden, die iets hoger ligt dan de genoemde 2 miljard. 'Zo heeft een Amerikaans onderzoeksbureau vastgesteld dat van alle IT-projecten 30 procent helemaal nooit van de grond komt, 50 procent veel problemen geeft en slechts 20 procent echt geslaagd genoemd kan worden. Betrek dat op de Nederlandse uitgaven aan IT, 18,5 miljard in 2004 volgens het CBS, en je hebt al ruim zes miljard aan compleet mislukte projecten en nog eens negen miljard aan automatisering met kleine tot grote problemen'. Een cijfer dat geldt voor de totale IT-investeringen in Nederland, waarbij de overheid ongeveer de helft van voor haar rekening neemt. 'In Nederland wordt jaarlijks aan software meer geld over de balk gesmeten dan aan de hele Betuwelijn en toch lijken we dat allemaal niet zo erg te vinden', zo stelde Groote.
Eind november 2007, in reactie op de aantijgingen van de Algemene Rekenkamer, presenteerde minister Ter Horst een rapport waarin werd gesteld dat de cijfers van het CBS aantonen dat de totale overheid per jaar 2,1 miljard en het Rijk 500 miljoen in IT steekt. De schade zou dus veel kleiner zijn dan de Algemene Rekenkamer beweerde. Maar alleen al de Belastingdienst claimt al een budget van 400 miljoen, waarbij steeds meer de vraag gesteld moet worden of dat geld wel effectief wordt ingezet. Ter Horst hield echter vast aan die 500 miljoen van het CBS. 'Dat bedrag klopt niet', geeft het CBS nu zelf toe. 'Het is oud, slaat alleen op intern uitgevoerde projecten en veel salarissen van ICT-ambtenaren zijn niet meegenomen'. En geschrokken van geruchten van miljarden verloren euro's wil de Tweede Kamer nu graag weten wat IT het rijk nu eigenlijk kost. En tja, niemand weet het eigenlijk…. Zelf het Ministerie van Binnenlandse Zaken weet niet hoeveel er aan IT wordt uitgegeven. En uiteraard is het helemaal niet duidelijk wat daarvan besteed wordt aan mislukte projecten, over de balk gegooid wordt dus eigenlijk. Die onduidelijkheid is niet onlogisch: op de begroting staat geen aparte post voor IT. Een aantal jaren terug werd de IT-post zo groot dat besloten werd het als afzonderlijke post te schrappen en de kosten te verdelen over de verschillende begrotingsposten, zodat ze als het ware 'verdwenen'. Stond veel beter…. Ook een globaal bedrag valt niet te geven. Ook is niet bekend wat gebruikt wordt voor de aanschaf van hard- en software. Het IT-budget van het ministerie is een zwart gat. De andere ministeries zijn niet veel anders. Volgens Ter Horst gaat er in totaal zo'n 200 miljoen verloren door mislukkingen. Dat is 40 %, te veel en een reden om er goed naar te kijken, maar er is geen sprake van een miljarden-affaire. Althans volgens Ter Horst. Maar de 400 miljoen van de Belastingdienst en de plm. 350 miljoen voor het UWV maken al zo'n 750 miljoen euro per jaar. Samen besteden ze dus al dik meer dan wat het CBS voor de hele rijksoverheid heeft berekend. Het CBS reageert snel: 'Dat bedrag betreft de uitgaven van het rijk in 2004 en alleen de IT die de ministeries zelf ontwikkelen. Software die bijvoorbeeld IBM of Getronics levert, zit hier niet bij. Ook zien wij alleen de IT-budgetten, terwijl veel IT-medewerkers op een algemene loonslijst staan'. IDC geeft ieder jaar een cijferoverzicht van de aankopen aan apparatuur en diensten die de overheden aanschaffen. Dat was in 2007 3,455 miljard waard, waarvan 1,764 miljard door de rijksoverheid werd uitgegeven. En al in 2003 werd meer dan 500 miljoen uitgegeven aan IT. Onderzoeker E. de Vries rekende toen voor het ministerie van VROM uit dat de rijksoverheid jaarlijks vier miljard aan IT uitgeeft. En als ik het goed heb zijn daar alle energiekosten, voortvloeiend uit IT niet eens bij geteld ! Ter Horst heeft dus haar huiswerk niet goed gedaan. Met een rammelende administratie is dat natuurlijk ook niet goed mogelijk. Twintig jaar geleden wist de overheid in ieder geval wel hoe ze moest boekhouden: ministeries moesten toen elk jaar hun IT-uitgaven verantwoorden. In 1990 bleek door de rijksoverheid al voor twee miljard gulden aan IT uitgegeven te worden. Dat is 900 miljoen euro, en bijna het dubbele van wat de minister ons tracht wijs te maken dat de uitgaven nu zijn. Boekhouden is ook een vak, net als het afleggen vanverantwoording. Het lijkt erop dat de rijksoverheid en de minsiter in beide vakken niet echt bedreven zijn….
