25 juni 2008

De Algemene Rekenkamer kan niet vaststellen of problemen bij IT-projecten vermijdbaar waren. Ze is van mening dat het aanstellen van een minister voor IT aangelegenheden echter geen oplossing is. Ze stelt voor een uniforme kostenstructuur in te voeren voor IT-projecten. En de Rekenkamer is zeer stelling in de conclusie dat bij elke overheidsorganisatie de IT geprofessionaliseerd kan worden. Voor de ministeries denkt de Rekenkamer aan de aanstelling van een chief information officer. Eén IT-baas voor de hele overheid raadt de Algemene Rekenkamer af. De conclusies worden verwoord in (de voorlopige versie van) 'Lessen uit ICT projecten van de Overheid', deel 2. De aanleiding voor de rapportage, die de Algemene Rekenkamer uitvoert in opdracht van het parlement, zijn de kostenoverschrijdingen, vertragingen en andere problemen bij overheidsprojecten op het gebied van IT. Het eerste deel van het onderzoek dat in november 2007 verscheen, had het al over een substantieel probleem, ook veroorzaakt door politieke onkunde en wisselende ambities en doelstellingen. De Rekenkamer zou in deel 2 van het onderzoek ingaan op vermijdbare kosten en vertragingen, maar geeft aan dat rijksbreed onderzoek op deze punten niet haalbaar is. Gegevens over IT-projecten bij de overheid zijn namelijk onvoldoende betrouwbaar en maar gedeeltelijk aanwezig. 'Het financieel beheer van de onderzochte projecten is niet ordelijk en controleerbaar', aldus de overheidscontroleur in het voorlopige rapport, waarmee de Rekenkamer alle voorgaande onderzoeken over falende archivering bevestigd.

'Bij vier van de vijf onderzochte projecten ontbrak betrouwbare plannings- en voortgangsinformatie over tijd, omvang, beschikbare mensen en kosten van projecten'. Het zal je maar gezegd worden als een overheid die er altijd op hamert om zo doelmatig en rechtmatig mogelijk te werken. De Rekenkamer concludeert uit haar onderzoek naar vijf IT-projecten (bij het UWV, de Belastingdienst (2), politiecommunicatiesysteem C2000 en Buitenlandse Zaken) dat de afstand tussen management en IT te groot is. 'Op bestuurlijk niveau van de besluitvorming ontbreekt meestal voldoende kennis over en vaardigheden voor het besturen, organiseren en realiseren van de informatievoorziening en ICT'. Mogen we daaruit conluderen dat degenen die beslissen (zoals de politiek) geen kaas gegeten heeft van IT en de implementatie daarvan ? De Rekenkamer pleit voor de aanstelling van een Chief Information Officer (CIO) op elk ministerie, als 'schakel tussen organisatievraagstukken en de informatievoorziening'. Geen IT-minister dus; de coordinatie blijft bij de Minister van Binnenlandse Zaken, al dient die veel beter te regisseren. Zo zou de minister eenduidige criteria voor IT-kosten moeten vaststellen, die vervolgens overal dienen te worden toegepast. Daardoor wordt het mogelijk de voortgang en kwaliteit van projecten en de samenwerking daartoe tussen afdelingen en ministeries te bewaken. Dat het document niet definitief ligt aan minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken, schrijft de Algemene Rekenkamer in een venijnig nawoord. 'De minister van BZK geeft in haar antwoord als coördinerend bewindspersoon helaas nog geen inhoudelijke reactie op de algemene conclusies en aanbevelingen in het conceptrapport van de Algemene Rekenkamer maar beperkt zich vooralsnog tot een procedurele reactie. Zij zegt wel toe aandacht te zullen geven aan de kosten van ICT-projecten, de besturing (de CIO-functie) en het gebruik van de Gateway-systematiek maar geeft niet aan hoe zij dat zal doen. De Algemene Rekenkamer kan hierdoor haar rapport op dit moment nog niet afronden. Tegelijk constateren we dat de in ons rapport behandelde problemen substantieel en urgent zijn'. Kamerlid Gerkens van de SP vindt dit uiterst kwalijk. 'Dat terwijl de Rekenkamer spreekt van substantieel en urgent probleem. Dat zijn ernstige bewoordingen. De minister van BZK neemt het probleem dus niet serieus'. Voor Gerkens is het helder: 'Als de kat van huis is dansen de muizen. En ik krijg de indruk dat de muizen behoorlijk dansen. Het ontbreekt aan kennis en inzicht op aansturingniveau en dan worden de kansen gegrepen bij de uitvoering'. Dat de Rekenkamer niet voldoende informatie kan achterhalen voor een gedegen onderzoek, is volgens de politica zorgwekkend. 'Als zij niet achter de cijfers kunnen komen, dan moet je concluderen dat het heel moeilijk wordt om ooit nog inzicht te krijgen in die projecten'. Gerkens sluit een parlementaire enquête niet uit. Of die nodig is ? Het is natuurlijk duidelijk dat wat er aan schort een essentieel probleem binnen de overheidsorganisatie betreft. Te weinig kennis, te weinig daadkracht, te weinig inzicht in technologie, te weinig ervaring met projectmanagement en te weinig implementatieervaring. Een woordvoerder van het ministerie van BZK benadrukt dat de Minister nog niet inhoudelijk heeft kunnen reageren omdat zij afhankelijk was van beslissingen in de Ministerraad. Afgelopen vrijdag zijn die besluiten genomen en Ter Horst heeft haar inhoudelijke reactie alsnog naar de Rekenkamer gestuurd. Niet dat dat veel uitmaakt: goede bedoelingen smoren toch in een enorm gebrek aan kennis, inzicht en wil.