In september berichtte Metro over de vrees van jongeren dat ze hun baan gaan verliezen aan robots. Die vrees is niet onterecht. De invloed van robots en datagedreven automatisering is groot, zeker in fabrieken waar routinematige werkzaamheden aan een ‘lopende band’ al grotendeels gemechaniseerd plaatsvinden. De data analytics afdeling van het management adviesbureau Deloitte voorspelde onlangs dat de komende twintig jaar tussen de twee en drie miljoen banen gaan verdwijnen. Frey en Osborne schreven in 2013 in The Economist al dat de kans uiterst groot is dat hele beroepen binnen twintig jaar verdwijnen!
Routinematig werk wordt door machines overgenomen. Niet alleen laaggeschoold productiewerk, ook werk dat door MBO’ers, HBO’ers en academici wordt uitgevoerd. Analyseren van MRI scans en röntgenfoto’s bijvoorbeeld. Het nemen van beslissingen over vergunningen. Het kopen en verkopen van aandelen. Het beheren van archieven. Het bepalen en samenstellen van een dieet. Etcetera, etcetera.
Deloitte voorspelt dat voor 286.000 van de 1.1 miljoen studenten en leerlingen over twintig jaar het werk waarvoor ze worden opgeleid niet meer bestaat. 42 % van de MBO’ers zal worden getroffen. Voor ruim 21.000 van de 68.000 MBO-leerlingen in de zorg zal geen baan weggelegd zijn omdat een robot dat werk overneemt. Bij administratieve en secretariële opleidingen gaat dat op voor 70 % van de leerlingen. Bij het HBO zal voor een op de vijf studenten geen werk te vinden zijn in hun opleidingsgebied, voor academische opleidingen voor een op de tien. Robots en computers zijn nog niet in staat ambachten als timmerman, metselaar, elektricien, of tuinman over te nemen, dus voor dergelijke beroepsgroepen zullen de effecten gering zijn.
Of iemand buiten zijn opleidingsgebied goed kan functioneren is de vraag. Het grootste deel van alle banen is informatie-intensief. Het kunnen bepalen of die informatie correct is, betrouwbaar, integer en contextueel is cruciaal. Om te kunnen functioneren zijn informatievaardigheden onmisbaar. Of jonge mensen die vaardigheden ook daadwerkelijk bezitten? Wetenschappelijk onderzoek (onder andere van Neil Selwyn) twijfelt daaraan.
Het feit dat politici, bestuurders en onderwijsbonzen er nauwelijks aandacht aan besteden is ze zeer kwalijk te nemen. Tegen beter weten in veronderstellen dat de ‘net generation’ volledig ‘information literate’ is, is naïeviteit van de bovenste plank. Wel praten over een ‘leven lang leren’ (nodig om in ander werk te kunnen functioneren), maar fiscaal dat leren onaantrekkelijk maken, is hypocriet. Wie niet blijft leren valt sociaal buiten de boot.
De economische voordelen van robotisering zijn groot, maar er is veel te weinig aandacht voor de sociale gevolgen. ‘Wishful thinking’ lost die niet op. Het vergroten van informatievaardigheden kan bijdragen aan een oplossing.
Belasting heffen op robots misschien ook. Ze verdrijven belastingbetalers namelijk van de arbeidsmarkt. Misschien ook iets om over na te denken….
Voor de eerste keer gepubliceerd in: IP. Vakblad voor Informatieprofessionals, 2016, nr. 8, p. 19.
